Je boek is ein-de-lijk af. Na maanden (misschien wel jaren) ploeteren en tientallen momenten waarop je je manuscript het liefst in een hoek gooide, heb je je laatste zin geschreven. Hallelujah. Tijd voor champagne.
Inderdaad! Maar klaar? Zeker niet. Het ergste begint pas: versie 2,3,4, 5 en misschien wel 6. Say what? Jep. Prachtig, zo’n eerste versie en broodnodig, maar herschrijven – het slijpen van de ruwe diamant tot hij blinkt – is het echte werk.
Geen zin in? Dat snap ik. Heb ik ook nooit. Sterker nog: versie 2 is wat mij betreft het minst leuke moment in het schrijfproces. Dat komt omdat je dan die voorzichtig geconstrueerde puzzel weer aan flarden moet rukken in de hoop dat het ooit weer goed komt.
Maar…er is licht aan het eind van de tunnel . Dankzij deze tips maak je van dat noodzakelijke herschrijven een feestje.
1. Zet een deadline
Herschrijven, vooral die tweede versie, is een precair proces. Je moet op basis van de feedback waar je het mee eens bent je verhaal opnieuw ontleden. Dat is lastig en geen taak waar je met goede moed aan begint. Om je lijden te verkorten, is het handig om een deadline te stellen. Zo voorkom je uitstelgedrag en eenmaal aan de slag, merk je dat het echt wel meevalt en zie je jouw boek met de dag beter worden.
2. Leg je manuscript even weg
Na maanden schrijven, zit je met je hoofd helemaal in je verhaal. Als schrijver ken je ieder woord en ieder detail. Niet handig als je met een frisse blik naar een nieuwe versie wilt kijken. Afstand helpt daarbij. Leg je manuscript dus even weg. Hoeveel tijd tussen je tussen de eerste en tweede versie moet nemen, is voor iedereen anders. Voor mij werkt een maand goed. In die maand kun je proeflezers de vorige versie laten feedbacken en heb jij tijd om afstand te nemen, zonder je momentum te verliezen. Heb je langer nodig of ben je er met twee weken ook, dan neem je dat. Kies wat voor jou handig is, maar vergeet niet dat afstand inzicht brengt, dus een korte pauze kan geen kwaad.
3. Lees macro
Macro? Ja. Als schrijver ben je gewend om op de millimeter te kijken. Je weegt ieder woord (of niet natuurlijk ;-), maar de meeste schrijvers wel). Een lezer leest niet zo. Die wil vooruitkomen, weten waar het verhaal naartoe gaat, zien wat er met de hoofdpersonen gebeurt. Lees dus zoals een lezer en kijk naar de grote lijnen: klopt het verhaal? Komen de wendingen op de juiste momenten? Zakt het tempo nergens in? Sla je niet onbedoeld stukken over? Laat die spelfouten en dat zinsniveau in deze versie maar wat ze zijn…daar heb je later nog kans genoeg voor.
4. Kies voor ander materiaal
Schrijf je op een pc of laptop? Misschien wel een tablet? Ideaal. Maar als je gaat herschrijven, kan dat old school papier van pas komen. Door je toetsenbord en scherm te vervangen door pen en papier lijkt het manuscript opeens anders en zie je dingen die je eerder hebt gemist.
5. Kies proeflezers
Wie zegt dat je het harde werk alleen moet doen? Je hebt maar twee ogen en je kent het verhaal. Om te weten hoe je eerste versie echt overkomt en waar de verbeterpunten zitten, zijn proeflezers essentieel. Zij kunnen je dingen teruggeven waar je zelf nooit aan had gedacht. Kies voor een paar proeflezers die van elkaar verschillen. Zo kun je proeflezers vragen met verstand van boeken, maar ook doelgroeplezers zijn fijn. En natuurlijk dat lieve familielid of die goede vriend die je zeker een hart onder de riem steekt.
6. Kill your darlings
Ja, die ene zin of die mooie metafoor zijn prachtig…maar brengen ze je verhaal vooruit of doet hij iets voor de karakters in je verhaal? Zo niet, dan zie je dat meteen. En je lezers ook. Dus wees streng voor jezelf en offer die mooie zinnen als ze niets toevoegen. Op dat moment niet leuk, maar uiteindelijk wordt je verhaal er beter van.
7. Onthoud: het is jouw feestje!
Het klinkt allemaal dramatisch op deze manier, dat herschrijven, maar niets is minder waar. Als je het op een voor jouw leuke manier aanpakt (zoek die proeflezers, neem er tijdelijk afstand van, print je versie uit, wees kritisch en kijk goed naar de grote lijnen), dan is deze periode nog best leuk ook. Waarom? Je boek wordt er veel beter van. Een eerste versie heet niet voor niks een eerste versie. De echte verbeterslag zit hem in het herschrijven, dus bezuinig daar niet op. En wees alvast trots op wat er ligt. Zonder jou was dit manuscript er niet, dus geniet er een beetje van :-).
Veel succes!
