Je komt thuis na een lange dag en vist je telefoon uit je jaszak. In plaats van het uittrekken van je jas blijf je dralen in de hal en ontgrendel je met een vingerafdruk je scherm. Je glimlacht om die extra likes die je de afgelopen paar minuten hebt ontvangen, beantwoordt een paar appjes en swipet op de automatische piloot door Stories terwijl je op antwoord wacht. Clips van andere levens, terwijl je je eigen leven laat wachten. Social media lijken gratis entertainment, maar kosten meer dan je denkt.

Social media zijn heerlijk. Ze geven je toegang tot de meest intieme momenten van anderen die je nooit eerder zag. Voyeurisme 3.0. Geen kosten, geen risico, prima toch. Maar is dat wel zo? Nu onderzoek rondom het gebruik van social media steeds meer vorm krijgt en ook de schaduwkanten van al die online activiteit helder worden, blijkt het prijskaartje van een bijzonder insta-account, een actuele Twitterfeed of een levendig Facebookprofiel hoger dan gedacht.

Waarin zitten dan al die gevaren waar geen disclaimer ons voor waarschuwt? Volgens cijfers van het CBS, universitair hoofddocent algemene sociale wetenschappen Regina van den Eijnden en Reinout Wiers, hoogleraar ontwikkelingspsychopathologie zijn die schadelijke gevolgen er namelijk wel degelijk. En nee, die staan niet in de ‘core values’ van Insta of Facebook, dat zijn de bijwerkingen waar geen bijsluiter naar verwijst.

1. Slaapgebrek

Wat is er heerlijker dan een volle nacht doorslapen? Geen ratelende gedachten op het moment dat je hoofd het kussen raakt, geen onderbrekingen die je doen wakker schrikken en geen wekker die je voor dag en dauw je bed uit jaagt. Klinkt goddelijk, maar is voor minstens 25% van de Nederlanders een utopie. En dat aantal stijgt snel, vooral onder jongeren, waarvan 80% volgens het RIVM ‘s avonds nog op zijn telefoon zit. Belangrijkste reden: het eindeloos scrollen voor je gaat slapen en het daardoor niet voldoende aanmaken van melatonine, het wakker worden vanwege nachtelijke notificaties of het simpelweg nog moeten verwerken van de grote hoeveelheid info die je in de avonduren tot je nam.

2. Slechter zelfbeeld

Een tweede issue waar geen enkel social medium op stuurde, maar wel heeft veroorzaakt: een slechter zelfbeeld van de gemiddelde gebruiker, zo blijkt uit recent onderzoek van de Britse Mental Health Foundation. Maar liefst 40% van de tieners en 22% van de volwassenen is niet tevreden over zijn of haar lichaam en geeft aan onzekerder te zijn geworden door het gebruik van social media. Deze percentages liggen in lijn met de stijging van psychische klachten en stoornissen. Gek? Misschien wel. Erg en herkenbaar? Dat zeker ook, want waar we inmiddels heus wel weten dat de foto’s die we tegenkomen bewerkt zijn en alleen de mooie kanten van iemands bestaan laten zien, slaan onze hersenen dat niet zo op. What you see is what you believe, gaat ook in de tijd van social media nog steeds op en dan steken onze eigen levens vaak schril af tegen die van supersterren en influencers met hun snoepreisjes, goddelijke lichamen en dure spullen.

3. Eenzaamheid

Dan het meest negatieve gevolg als je kijkt naar de doelstellingen van sociale platformen en de gebruikerspraktijk: eenzaamheid. Waar platformen schermen met ‘sharen’ van ervaringen en momenten, oftewel: het delen van gevoelens, blijken deze online etalages van ons bestaan vooral te leiden tot minder delen. Misschien niet in mooie plaatjes, want daar zijn we nog steeds heel druk mee, maar wel in het delen van echte emoties en het aangaan van diepgaande relaties. Vriendschappen zijn overgegaan in likes van vage bekenden en in plaats van elkaar aankijken of aanraken, staren we uren – alleen – naar ons scherm. We zijn steeds minder gewend om te praten over wat ons echt bezighoudt. Een belangrijke graadmeter hiervoor: er is sinds kort een stichting (Join Us) die zich via een landelijk meldpunt inzet voor eenzame jongeren. Onzin? Niet volgens alle jongeren die zich aansluiten en ook niet volgens Gerrine Lodder van de Universiteit Tilburg die eenzaamheid bij jongeren onderzocht en citeert uit Vlaams onderzoek dat 3 % tot 10% van de jongeren van nu chronisch eenzaam is. Kijk ook naar Claire in ‘Volg me’. Haar leven lijkt een sprookje, maar de eenzaamheid in haar influencersbestaan overheerst.

4. Verslavingssymptomen

Ken je dat gevoel? Dat je je telefoon in je boek voelt trillen terwijl je je toestel niet eens bij je hebt? Dat je grijpt naar je mobiel op ieder moment dat je moet wachten bij de kassa of jezelf geen houding weet te geven in een restaurant? Dat zijn verslavingssymptomen. Gevolgen van de succesvolle methodes van appdevelopers om je aan hun product gekluisterd te houden. Notificaties, badges, geluidjes, ze doen er alles aan om je hongerig te laten blijven naar meer. En als je dat bent en de apps opzoekt, belonen ze je met een nieuw shot endorfine. Iedere keer opnieuw, als een junk. En dan ben jij allang niet meer de baas over je telefoon, maar dan is je telefoon de baas over jou. Een onschuldige bijwerking? Volgens een onderzoek aan de universiteit van Chicago is de verslaving aan social media hardnekkiger dan aan alcohol en sigaretten.

5. Tijdvreter

En dan de laatste consequentie van social media…het vreet tijd. Vaak zelfs onbewust, omdat het al die kleine momenten van je dag afsnoept, zoals staand in de gang met je jas nog aan. Heb je je schermtijd ingesteld op je telefoon? Dan zie je precies hoeveel tijd je per dag en per week aan social media besteed. Zit er geen rem op? Dan kun je nog weleens schrikken van het resultaat. Want die 8 uur en 45 minuten die wij Nederlanders per dag aan media besteden (en onder jongeren is dat nog meer) zou je een extra leven kunnen leiden. En dat terwijl tijd het enige is waar je in je leven nooit meer van zult krijgen.

Is social media dan zo slecht dat we het zouden moeten vermijden? Of verbieden misschien wel, zoals je op sommige plekken in de wereld ziet gebeuren? Wat mij betreft zeker niet, maar gebruik je social media? Wees er dan bewust van wat het je brengt en wat het je kost. Alleen dan weet je of het je dat waard is. En voorkom je dat je dagelijks nog minstens tien minuten met je jas aan op de gang staat voor het binnenhalen van die laatste extra likes, terwijl je ook een gesprek had kunnen hebben met je ‘loved ones’.